Ιστορία του Πόντου
Η ιστορία των Ποντίων Ελλήνων είναι βαθιά συνυφασμένη με την ευρύτερη ιστορία της ελληνικής διασποράς, ιδιαίτερα στην περιοχή γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα, γνωστή ως Πόντος. Ακολουθεί μια σύντομη ανασκόπηση της ιστορίας τους:
7ος Αιώνας π.Χ.
Αρχαία Ελληνική Παρουσία στον Πόντο: Οι Έλληνες είχαν παρουσία γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Πόντου (στη σύγχρονη βόρεια Τουρκία), τουλάχιστον από τον 7ο αιώνα π.Χ. Αυτή η περίοδος οδήγησε στην ίδρυση ελληνικών αποικιών κατά μήκος της ακτής, όπως η Σινώπη, η Τραπεζούντα και η Άμισος, οι οποίες έγιναν σημαντικά κέντρα ελληνικής κουλτούρας και επιρροής. Αυτές οι πόλεις άνθισαν ως μέρος του μεγαλύτερου ελληνικού κόσμου και είχαν επαφές με τις τοπικές ανατολικές κουλτούρες. Βασίλειο του Πόντου: Η περιοχή τελικά ενώθηκε κάτω από το Βασίλειο του Πόντου τον 4ο αιώνα π.Χ., ένα Ελληνιστικό κράτος που έγινε σημαντικό υπό τον βασιλιά Μιθριδάτη ΣΤ’. Ο Μιθριδάτης είναι ιδιαίτερα διάσημος για τους πολέμους του κατά της Ρώμης, και το βασίλειό του υπήρξε μέχρι την απορρόφησή του από τους Ρωμαίους τον 1ο αιώνα π.Χ. Παρά την απώλεια πολιτικής ανεξαρτησίας, ο ελληνικός πολιτισμός και η γλώσσα συνέχισαν να ανθίζουν στην περιοχή.
63π.Χ.-1453μ.Χ.
Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Κυριαρχία: Μετά την προσάρτηση του Πόντου από τους Ρωμαίους, η περιοχή παρέμεινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και αργότερα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κάτω από αυτές τις αυτοκρατορίες, η περιοχή διατήρησε την ελληνική της ταυτότητα, με την ελληνική γλώσσα να είναι η κυρίαρχη και το Ανατολικό Ορθόδοξο Χριστιανισμό να εγκαθίσταται σταθερά. Η Επίδραση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας: Καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων, η περιοχή του Πόντου παρέμεινε σημαντικό μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο βυζαντινός πολιτισμός και ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός ήταν κεντρικά στην ταυτότητα των Ελλήνων που ζούσαν εκεί. Η περιοχή επηρεάστηκε επίσης από την άνοδο και την πτώση διαφόρων γειτονικών αυτοκρατοριών και κρατών, όπως των Σελτζούκων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
1024μ.Χ.-1461μ.Χ.
Η Ανάδυση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας: Τον 13ο αιώνα, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης από την Τέταρτη Σταυροφορία (1204), μια βυζαντινή βασιλική οικογένεια ίδρυσε την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1461. Αυτή η αυτοκρατορία κυριαρχούσε σε μεγάλο μέρος της περιοχής του Πόντου, με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα (σήμερα Τραπεζούντα, Τουρκία). Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας θεωρείται ως συνέχεια του βυζαντινού ελληνικού πολιτισμού και είχε σημαντική επίδραση στον ελληνικό πληθυσμό του Πόντου. Η Πτώση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας κατέρρευσε το 1461, όταν την κατέκτησαν οι Οθωμανοί Τούρκοι. Αυτό σήμανε την αρχή της οθωμανικής κυριαρχίας στους Πόντιους Έλληνες.
1453μ.Χ.
Οθωμανική Κυριαρχία: Κάτω από την οθωμανική κυριαρχία, οι Έλληνες του Πόντου παρέμειναν σημαντική εθνοτική ομάδα. Ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής συνέχισε να ασκεί τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό και η ελληνική γλώσσα ήταν κυρίαρχη. Πολλοί Πόντιοι Έλληνες υπηρέτησαν στη διοίκηση και τον στρατό των Οθωμανών. Ωστόσο, υπήρξαν περίοδοι έντασης, ιδιαίτερα τον 19ο αιώνα, όταν οι εθνικιστικές τάσεις άρχισαν να αυξάνονται στην Ευρώπη. Επαναστάσεις και Εντάσεις: Ο 19ος αιώνας είδε μια σειρά από εξεγέρσεις και επαναστάσεις από τον ελληνικό πληθυσμό στην περιοχή του Πόντου, επηρεασμένες από τον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1821–1830) και τη αυξανόμενη δυσαρέσκεια κατά της οθωμανικής κυριαρχίας. Παρά αυτές τις εντάσεις, οι Οθωμανοί κατάφεραν να καταστείλουν τις εξεγέρσεις και ο ελληνικός πληθυσμός στον Πόντο αντιμετώπισε μια μίξη προνομίων και περιορισμών υπό τους Οθωμανούς.
1914-1923
Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου: Κατά τη διάρκεια και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Πόντιοι Έλληνες, μαζί με άλλες χριστιανικές μειονότητες, αποτέλεσαν στόχο της οθωμανικής κυβέρνησης. Τα έτη 1914–1923 είδαν την οργανωμένη εξόντωση, τις σφαγές και τους εκτοπισμούς εκατοντάδων χιλιάδων Ποντίων Ελλήνων, γνωστά ως η Γενοκτονία των Ποντίων Ελλήνων, ως μέρος των μεγαλύτερων γενοκτονιών των Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν στην εξάλειψη του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής. Ανταλλαγή Πληθυσμών: Το 1923, με τη Συνθήκη της Λωζάννης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πραγματοποιήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, κατά την οποία οι υπόλοιποι Πόντιοι Έλληνες στην Τουρκία αντάλλαξαν τόπους με Τούρκους που ζούσαν στην Ελλάδα. Αυτό εξώθησε περαιτέρω τον ελληνικό πληθυσμό από την περιοχή και οδήγησε στη δημιουργία κοινοτήτων Ποντίων Ελλήνων στην Ελλάδα, κυρίως σε περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη και η βόρεια Μακεδονία.
21ος Αιώνας
Σήμερα, οι απόγονοι των Ποντίων Ελλήνων βρίσκονται σε διάφορες χώρες, με μεγάλες κοινότητες στην Ελλάδα και τη διασπορά σε χώρες όπως η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αυστραλία. Οι Πόντιοι Έλληνες διατηρούν την ξεχωριστή πολιτιστική τους ταυτότητα, περιλαμβάνοντας τη διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας, τη μουσική τους, τους χορούς και τα έθιμα τους. Στην Ελλάδα, η ιστορία των Ποντίων Ελλήνων γιορτάζεται και τιμάται, με προσπάθειες να διατηρηθεί η κληρονομιά τους μέσω πολιτιστικών οργανώσεων, φεστιβάλ και ακαδημαϊκής έρευνας. Η μνήμη της γενοκτονίας και της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών παραμένει σημαντικό κομμάτι της συλλογικής τους ταυτότητας.
Συνολικά, η ιστορία των Ποντίων Ελλήνων είναι μία ιστορία αντοχής, επιβίωσης και διατήρησης μιας ξεχωριστής πολιτιστικής ταυτότητας παρά τους αιώνες ξένης κυριαρχίας και αντιξοοτήτων.