Η γενοκτονία των Ποντίων Ελλήνων αναφέρεται στη συστηματική καταδίωξη και τη μαζική εξόντωση των Ποντίων Ελλήνων, ενός ελληνόφωνου εθνοτικού πληθυσμού από την περιοχή του Πόντου στη βόρεια Ασία Μικρά (σύγχρονη Τουρκία). Αυτό συνέβη κυρίως κατά τη διάρκεια και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο (1919-1922), ως μέρος μιας ευρύτερης περιόδου εθνοκαθαρτικών βιαιοτήτων και αναγκαστικών πληθυσμιακών ανταλλαγών στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία και την πρώιμη Τουρκική Δημοκρατία.
Ιστορικό Πλαίσιο
Οι Πόντιοι Έλληνες ζούσαν στην περιοχή του Πόντου για χιλιάδες χρόνια, με τη δική τους ξεχωριστή κουλτούρα, γλώσσα (Ποντιακή διάλεκτος) και παραδόσεις. Η γενοκτονία συνέβη στο πλαίσιο της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της αναγέρσεως της Τουρκικής Δημοκρατίας, χαρακτηρισμένη από την κατάρρευση της αυτοκρατορίας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο.
Κύρια Γεγονότα και Φάσεις
Οι Σφαγές (1914–1916):
- Το 1914, στο πλαίσιο των ευρύτερων εκστρατειών εθνοκαθαρτικών βιαιοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά των χριστιανικών πληθυσμών, οι Πόντιοι Έλληνες άρχισαν να υφίστανται μαζικές σφαγές, εκτοπίσεις και καταναγκαστικά έργα.
- Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Πόντιοι Έλληνες υπήρξαν θύματα σφαγών, όπου χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις οθωμανικές δυνάμεις και τις τοπικές παραστρατιωτικές ομάδες. Ολόκληρα χωριά καταστράφηκαν και ο πληθυσμός είτε εξοντώθηκε είτε αναγκάστηκε να φύγει.
Εκτοπισμοί και Ανάγκαστοι Περίπατοι (1916–1922):
- Από το 1916 έως το 1922, η οθωμανική κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές άρχισαν να εκτοπίζουν τους Πόντιους Έλληνες σε απομακρυσμένες περιοχές του εσωτερικού της Ανατολίας, υποβάλλοντάς τους σε καταναγκαστικά έργα, πείνα και σκληρές συνθήκες. Πολλοί πέθαναν από αυτές τις συνθήκες.
- Οι εκτοπισμοί ήταν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας “τουρκικοποίησης” του πληθυσμού και εξάλειψης των χριστιανικών μειονοτήτων από την αυτοκρατορία.
Η Επίδραση του Ελληνοτουρκικού Πολέμου (1919–1922):
- Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα προσπάθησε να επεκτείνει τα εδάφη της στην Μικρά Ασία. Οι ελληνικές δυνάμεις εισήλθαν στην περιοχή, αλλά μετά την ήττα των Ελλήνων το 1922 (κατά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο), πραγματοποιήθηκε μια μαζική πληθυσμιακή ανταλλαγή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με την Συνθήκη της Λωζάννης το 1923.
- Οι Έλληνες που επέζησαν των γενοκτονικών επιθέσεων είτε εκτοπίστηκαν βίαια στην Ελλάδα είτε κατέφυγαν σε γειτονικές περιοχές, ενώ οι Τούρκοι από την Ελλάδα μεταφέρθηκαν στην Τουρκία. Αυτή η πληθυσμιακή ανταλλαγή, ενώ δεν ήταν άμεσα μέρος της γενοκτονίας, επιδείνωσε τις συνθήκες για τους Πόντιους Έλληνες.
Αριθμός Θυμάτων και Εκτιμήσεις
Ο αριθμός των θυμάτων της Ποντιακής Γενοκτονίας διαφέρει, αλλά οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 100.000 έως 350.000. Πολλοί εξοντώθηκαν άμεσα, ενώ άλλοι πέθαναν από πείνα, ασθένειες ή εξάντληση κατά τη διάρκεια των καταναγκαστικών εκτοπισμών. Η αγριότητα των σφαγών, μαζί με τους εκτοπισμούς και τη συστημική βία, οδήγησε στην εξόντωση του πληθυσμού των Ποντίων Ελλήνων στην πατρίδα τους.
Αναγνώριση και Κληρονομιά
Η Ποντιακή Γενοκτονία, μαζί με την Αρμενική και την Ασσυριακή Γενοκτονία, αποτελεί μέρος της ευρύτερης ιστορίας εθνοκαθαρτικών βιαιοτήτων κατά των χριστιανικών μειονοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την πρώιμη 20η αιώνα. Ωστόσο, η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα τα γεγονότα ως γενοκτονία. Στην Ελλάδα και μεταξύ της Ποντιακής ελληνικής διασποράς, η γενοκτονία αποτελεί σημαντική πτυχή της συλλογικής μνήμης τους.
Τα τελευταία χρόνια, γίνονται προσπάθειες από επιστήμονες, πολιτιστικούς οργανισμούς και απογόνους Ποντίων Ελλήνων για την ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας και για την αναγνώριση της γενοκτονίας.
Πολιτιστική και Κοινωνική Επίδραση
Η γενοκτονία είχε διαρκείς επιπτώσεις στην Ποντιακή ελληνική διασπορά, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου ζουν πολλοί απόγονοι των επιζώντων. Το τραύμα της γενοκτονίας θυμάται μέσα από τραγούδια, ποιήματα και πολιτιστικά δρώμενα. Η απώλεια της Ποντιακής ελληνικής κοινότητας στην Τουρκία θρηνείται και η διατήρηση της γλώσσας, των παραδόσεων και της ιστορίας τους παραμένει κεντρικό σημείο για την κοινότητα.